Zmiana ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy, którzy przybyli do Polski z powodu zbrojnej agresji Rosji na Ukrainę

Prezydent RP podpisał w dniu 26 marca 2022 ustawę o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy, którzy przybyli do Polski z powodu zbrojnej agresji Rosji na Ukrainę. Odnośnym przepisom ustawy nadano moc wsteczną i są obowiązujące od 24 lutego 2022. Od tego dnia ukraińscy uchodźcy, którzy zadeklarowali chęć pozostania w naszym kraju, mogą przebywać legalnie na terenie Polski przez 18 miesięcy.

Kogo dotyczy ustawa?

Przepisy zawarte w nowelizacji odnoszą się do obywateli Ukrainy, jak również ich dzieci oraz małżonków nieposiadających ukraińskiego obywatelstwa, którzy przyjechali do Polski jako uchodźcy z kraju objętego działaniami wojennymi. Ustawa uwzględnia także obywateli Ukrainy posiadających Kartę Polaka oraz członków ich najbliższej rodziny.

Odrębne przepisy dla pozostałych kategorii

Ukraińcy, którzy przebywają na terenie Polski na podstawie wizy krajowej, której ważność kończy się w okresie od 24 lutego 2022, mogą uzyskać przedłużenie wizy do dnia 31 grudnia 2022. Te uprawnienia nadane są z mocy prawa, zatem w dokumencie podróżnym obywatela Ukrainy nie ma potrzeby zamieszczania nowej naklejki wizowej. Jednak w okresie przedłużonej ważności wizy krajowej nie upoważnia ona do przekraczania granicy.

W przypadku gdy okres ważności pozwolenia na pobyt czasowy, którego ostatni dzień przypada po 24 lutego 2022 zostaje przedłużony do 31 grudnia 2022. Nie upoważnia to obywatela Ukrainy do uzyskania nowej karty pobytu.

W odniesieniu do ustawy o cudzoziemcach z dnia 12 grudnia 2013, art. 299 ust. 6, jeśli termin opuszczenia terytorium Polski przez obywatela Ukrainy przypada na okres od 24 lutego 2022, z mocy prawa zostaje on przedłużony na 18 miesięcy.

Również termin decyzji wydanej wobec obywatela Ukrainy do dobrowolnego powrotu określony ustawą o cudzoziemcach z dnia 12 grudnia 2013 art. 315 ust.1, jeśli przypada od 24 lutego 2022 ulega przedłużeniu o 18 miesięcy.

Wsparcie socjalne dla uchodźców wojennych

Pomoc dla Ukraińców, którzy schronili się w Polsce przed zagrożeniami na terenie ich kraju, udzielana jest przez organa państwowe i samorządowe. Polega ona głównie na zapewnieniu zakwaterowania i wyżywienia. Od dnia wybuchu wojny w Ukrainie polskie społeczeństwo włączyło się aktywnie do niesienia pomocy uchodźcom. Osoby prywatne oraz prowadzące działalność gospodarczą zapewniają im schronienie, wyżywienie, odzież, środki czystości i higieny osobistej.

Osoby fizyczne oferujące im przebywanie w swoim gospodarstwie domowym mogą zawrzeć z gminą umowę, na mocy której otrzymają świadczenie pieniężne na pokrycie kosztów utrzymania uchodźców przez okres 60 dni. Rada Ministrów ustala wysokość tych kwot. O takie świadczenie mogą ubiegać się też inne podmioty. Jednorazowe świadczenie pieniężne w wysokości 300 zł na osobę mogą otrzymać uchodźcy, aby przeznaczyć je na wydatki żywnościowe, mieszkaniowe lub inne potrzeby.

Ze względu na znaczny zakres potrzeb związanych ze sprawami bytowymi uchodźców, udzielana jest też pomoc w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Żywnościowa 2014–2020 współfinansowanego przez Europejski Fundusz Pomocy Najbardziej Potrzebującym. Ukraińcy otrzymują prowiant, ciepłe posiłki oraz paczki z artykułami pierwszej potrzeby.

Objęcie opieką zdrowotną i świadczeniami społecznymi

Finansowanie świadczeń medycznych zagwarantowane jest z budżetu państwa polskiego. Legalnie przebywający w naszym kraju Ukraińcy mają dostęp do placówek systemu ochrony zdrowia, podobnie jak obywatele polscy. Koszt usług medycznych w publicznej służbie zdrowia pokrywa Narodowy Fundusz Zdrowia.

Uchodźcy z Ukrainy przybywają do Polski najczęściej z kilkuosobowymi rodzinami. Są wśród nich dzieci w różnym wieku, osoby starsze i niepełnosprawne. Wszyscy oni potrzebują wsparcia adekwatnego do ich potrzeb. Matki wychowujące małe dzieci są skłonne do podjęcia pracy zarobkowej. Na czas wykonywania przez nie swoich obowiązków mogą otrzymać zniżkę za opłaty malucha w żłobku, przedszkolu, klubie dziecięcym albo za usługi dziennego opiekuna.

Państwo polskie zapewnia także dostęp do różnego rodzaju świadczeń społecznych takich jak:

  • świadczenie rodzinne,
  • świadczenie wychowawcze,
  • rodzinny kapitał opiekuńczy,
  • świadczenia na dobry start.

Wszystkie te formy, oprócz wsparcia finansowego stwarzają uchodźcom możliwość podjęcia aktywności zawodowej w celu stopniowego uniezależniania się od zewnętrznej pomocy.

Uwarunkowania dotyczące dostępu obywateli Ukrainy do polskiego rynku pracy

Obywatele Ukrainy, którzy chcą podjąć działalność gospodarczą, muszą uprzednio wystąpić o nadanie numeru PESEL. Po jego uzyskaniu mogą wykonywać swoją działalność na takich samych zasadach jak nasi obywatele. Dla uchodźców wojennych uruchomiony został system poradnictwa zawodowego, szkoleń oraz pośrednictwa pracy. Polscy pracodawcy mogą zatrudniać Ukraińców, z tym że do 14 dni mają obowiązek powiadomienia o tym właściwego urzędu pracy, za pośrednictwem internetowego portalu praca.gov.pl.

Jaki jest cel nowelizacji ustawy?

Potrzeba nowelizacji powstała na skutek masowego napływu uchodźców wojennych z Ukrainy. Ma ona na celu podanie szczegółowych przepisów odnośnie do zalegalizowania pobytu w Polsce osób z terenów objętych działaniami zbrojnymi. Na mocy tej ustawy państwo polskie zapewnia im godziwe warunki bytowe i wsparcie finansowe. Ochroną czasową objęte są też osoby przebywające w Polsce w okresie poprzedzającym 24 lutego 2022, na podstawie decyzji wykonawczej Rady UE dotyczącej wysiedleńców.